Natuur & Ruimtelijk Ontwerp
Project: Verbrede Waddendijk
Verbrede Waddendijk, Waddengebied (Friesland, Groningen)
LINT landscape architecture
Introductie
In antwoord op de stijgende zeespiegel stelt LINT voor om de waddendijk te versterken door gebruik te maken van een eeuwenoude techniek van kwelderbouw. De ontwerpers willen bestaande kwelders laten groeien of verjongen. Met deze ingrepen wordt niet alleen de dijk versterkt, maar ook de zoetwaterafvoer verbeterd, waarmee de natuurwaarde van dijk en kweldergebied wordt verhoogd. Er ontstaan binnen- en buitendijks meer en geleidelijke overgangen.
'Natuur' wordt door de ontwerpers als functionele natuur begrepen. Het gaat niet om het scheppen van mogelijkheden voor enkele soorten maar om de natuur te begrijpen als een dynamisch systeem. Door kennis van deze natuurlijke systemen en processen worden zowel voor de mens als ook voor dieren nieuwe mogelijkheden geschapen. Er ontstaan varianten op bestaande landschappelijke typologieën, zoals een groene dijk of een kweldergrid, met een karakteristieke ruimtelijke ervaring voor de mens.
Ontwerpstrategie
De koppeling van dijkversterking en natuurontwikkeling schept nieuwe mogelijkheden voor dieren en planten. Een grid van palen stimuleert de groei van jonge kwelders en de verduurzaming van bestaande kwelders. Door afgravingen worden oude kwelders verjongd, maar ook klei gewonnen om dijken te kunnen verflauwen en verbreden. Nieuwe eco-betonnen elementen, zoals dijkbekledingen op overslagdijken, palen en versterkingen, bieden plek voor weekdieren en planten.
Tactieken
Belemmeringen
Een toename van kwelders zou een afname van bestaande zandplaten veroorzaken en daarmee een wijziging van het huidige, vastgelegde beleid betekenen. Dit beleid laat weinig ruimte voor een afwijkend ontwerp. Bij de samenwerkende waterschappen (Hoogwaterbeschermingsprogramma) bestond onzekerheid over de vernieuwende aanpak en het uiterst complexe onderzoek naar dynamische systemen zoals de kwelders. Voor de waterschappen staat niet voldoende vast dat de kwelderstructuur werkt onder kritische omstandigheden en hoe beheer en onderhoud georganiseerd moeten worden. Waterveiligheid heeft eerste prioriteit, waardoor logischerwijs wordt ingezet op bewezen oplossingen. Innovatie wordt hierdoor bemoeilijkt.
Omgang met belemmeringen
Beslissingen en ingrepen konden worden onderbouwd met betrouwbare bronnen zoals het studiekader van het Delta Programma Wadden. In deze studies wordt geconstateerd dat dijkversteviging baat heeft bij kwelders en niet bij zandplaten. Het lange langetermijnperspectief van dit soort projecten biedt de kans om concepten te testen in pilot projecten. Een voorbeeld is de pilotstudie Groene Dollard, die de waterveiligheid van brede groene dijken op lange termijn onderzoekt (door o.a. Wageningen University and Research Centre, Delatres en Hunze en Aa).
Meer informatie hierover:
http://www.nature.com/nature/journal/v504/n7478/full/nature12859.html
http://www.wageningenur.nl/nl/show/Een-brede-groene-dijk-langs-de-Dollard.htm
Evaluatie
Leermomenten
Het met elkaar in contact brengen van de gescheiden werelden van ontwerp, beheer en onderzoek bleek uiterst belangrijk en succesvol. Door de uitwisseling tussen disciplines ontstaan nieuwe, bredere perspectieven. Een voorbeeld hiervan is de gedachte dat natuur door mensen voor teelt en recreatie gebruikt kan worden, in plaats van het puur in termen van natuurontwikkeling te zien. Door de bijdrage van de ontwerper kwam de mens als gebruiker van natuur in beeld.
Succesfactoren
De 'cultuur' van een streek - het maken van kwelders - kon worden gekoppeld aan de aanwezige natuur: de karakteristieke dynamiek van het tij en de sedimentatieprocessen. Een overtuigende verbeelding van concepten zoals de kwelders en de betonnen elementen werkt. Door het toevoegen van verbeeldende ontwerpen aan de door de wetenschappers ontwikkelde toolboxen en abstracte principes, werd voor iedereen duidelijk wat de ruimtelijke consequenties van beslissingen zijn en hoe de materialisatie (kleuren en structuren) eruit kunnen zien.
Facts
- Looptijd: 2013 - 2014
- Grootte: 130 km lengte
- Schaalniveau: gebied én objecten
- Status: studie
- Opdrachtgever: college van Rijksadviseurs | Ministerie van Economische Zaken
- Stakeholders: college van Rijksadviseurs | Ministerie van Economische Zaken | Rijksoverheid | Hoogwater-beschermingsprogramma | Wetterskip Fryslan | Waterschap Noorderzijlvest | Provincie Groningen | Provincie Friesland
- Gebruikers: vogelsoorten + vissen + weekdieren + kweldervegetatie + bewoners kuststreken + recreanten